Category Archives: Uncategorized

Op 30 maart organiseert  de Vereniging voor Waterstaatsgeschiedenis een symposium over grenzen en grienden. Sociaal-ecologische en andere aspecten van de geschiedenis van rivieren- en kanalenlandschappen. Dit symposium vindt plaats aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en duurt van 13.30 tot 16.30.

Meer informatie en het volledige programma.

De BBC heeft onlangs opnames gemaakt bij het hoogheemraadschap van Rijnland. Er werd onder meer een interview gehouden met Petra van Dam.

Zij is hoogleraar water- en milieugeschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam. De opnames zijn bestemd voor een driedelige documentaire over de vervening in het gebied van het hoogheemraadschap.

Poldermolen

In de documentaire wordt verteld hoe de beroemde Hollandse poldermolen een grote rol heeft gespeeld in het mogelijk maken van turfwinnen en in het bijzonder ook het turfbaggeren met baggerbeugels onder water. Het gevolg hiervan was dat grote delen van Holland afgegraven werden tot ver onder zeeniveau.

Landschapsvernietiging

Het programma trekt de vergelijking met olie- en gasfracking dat ook grote landschapsvernietiging ten gevolge heeft. Maar ook wordt erop gewezen dat de molens natuurlijk zowel positieve als negatieve gevolgen hadden. Ze maakten immers ook de landbouw mogelijk in het doornatte landschap dat van oorsprong een veenmoeras was.

Najaar 2023 verschijnt de documentaire op de buis.

Op 3 oktober hield hoogleraar Herman Havekes zijn oratie waarin hij middels een ‘vlootschouw’ de organisatie van het (decentrale) waterbeheer in Nederland tegen het licht hield.

Havekes betoogde dat een goede waterorganisatie een keiharde randvoorwaarde is voor goed waterbeheer. Hij concludeert dat de Nederlandse waterorganisatie weliswaar verbeterpunten kent, maar in de basis op orde is. Dat geeft het nodige vertrouwen voor de toekomst.

Bijzonder hoogleraar

Prof. dr. mr. Herman Havekes is met steun vanuit de Stichting Schilthuisfonds benoemd tot bijzonder hoogleraar bij de faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie van de Universiteit Utrecht. Hij is werkzaam op de leerstoel ‘Publieke organisatie van het (decentrale) waterbeheer’. Het is de bedoeling dat de leerstoel nadrukkelijk de relatie met de praktijk van het waterbeheer legt.

Succesvolle decentralisatie

Tijdens zijn oratie ging Havekes onder meer in op criteria voor een goede organisatie van het waterbeheer, de financiering ervan en de rol van drinkwaterbedrijven, waterschappen, gemeenten, provincies en het rijk. Hij haalde daarbij aan dat het Nederlandse waterbeheer internationaal stevig tegen het licht is gehouden en positief beoordeeld. In Nederland is het voor 100 procent een publieke taak, is het sterk gedecentraliseerd en heeft dat decentrale beheer een solide financiële basis. Daardoor kan het slagvaardig worden uitgevoerd. Havekes stelt dan ook dat de decentralisatie van het Nederlandse waterbeheer succesvol is.

Leren van het verleden

Havekes benadrukt het belang van historische kennis. “Om te weten waar je naar toe gaat, moet je weten waar je vandaan komt. Je moet gewoon over enige kennis van onze waterhistorie beschikken om vandaag en morgen het werk goed te kunnen doen. En begrijp mij goed: niet omdat vroeger alles beter was, maar omdat je er van kunt leren.”

Verbeteren

Havekes eindigde zijn oratie met de observatie dat er wel nog genoeg te verbeteren valt en gaf suggesties voor nader uit te werken onderzoeksvragen over het (decentrale) waterbeheer. Bijvoorbeeld rond het mogelijk belasten van onttrekkingen van oppervlakte- en grondwater, beprijzing van diffuse verontreiniging door de landbouw en de organisatie van het grondwaterbeheer.

> Oratie ‘Succesvol decentraliseren? Een vlootschouw van het (decentrale) waterbeheer’
> Publicatielijst Herman Havekes

Ter ere van het 20-jarig jubileum van de vismigratie in Nederland is de publicatie ‘Palingtrek, trammelant & Rijnlands trots’ uitgebracht.

Deze publicatie is geschreven door Petra van Dam, hoogleraar Water- en milieugeschiedenis aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. In de publicatie komt de geschiedenis van de vangst op aal rond Halfweg en Spaarndam uitgebreid aan bod.

Eerste vismigratievoorziening

Paling gedijde immers goed in de troebele veenwateren van Rijnland, waardoor er een bloeiende palingvisserij in het gebied ontstond. Het leidde ook tot de aanleg van de eerste vismigratievoorziening: het lekgat in de sluisdeur bij Spaarndam.

Het hoogheemraadschap van Rijnland heeft op de website een lezenswaardig artikel geplaatst over de publicatie.

> Lees het artikel ‘Polderen bij de sluis’

In de Volkskrant van 3 juni verscheen een artikel over waterkwaliteit, waarin Petra van Dam aan het woord komt.

In dat artikel wordt onder meer aandacht besteed aan de geschiedenis van schoon water. Daarvoor is hoogleraar water- en milieugeschiedenis Petra van Dam geraadpleegd. In het Volkskrant-artikel staat een overzicht van de waterkwaliteit in Nederland van 1500 tot nu.

Tot 1500: Schoon water

Vooral het snelstromende water van rivieren was eeuwenlang prima drinkwater. Zelfs grachtenwater in steden was tot 1500 te drinken, blijkt uit het boek Over waterkwaliteit gesproken van onder anderen hoogleraar water- en milieugeschiedenis Petra van Dam (VU). ‘Er was lange tijd amper vervuilende industrie. En ontlasting verdween netjes in de beerput. De mest werd gebruikt als grondstof voor tuinderijen rond de stad of om, vermengd met bouwpuin, straten op te hogen.’

1600 tot 1830: Vervuiling slaat toe

Schone maagd met de slechte adem. Zo stond Amsterdam in de 17de eeuw bekend. En in andere steden was het niet veel beter. Overal veranderden grachten in open riolen. Van Dam: ‘De bevolking in steden groeide in rap tempo. Bij het bouwen werd uit kostenoverweging de beerput geregeld achterwege gelaten. In plaats daarvan kwamen zogeheten secreetgoten die direct loosden op de gracht, met alle gevolgen van dien. Lokale machtsverhoudingen waren bepalend. Zo was er in Haarlem een krachtige lobby van de bierindustrie, die belang had bij schoon oppervlaktewater. Daar bleef de beerput langer gehandhaafd.’

1830-1900: Opmars van de ‘hygiënisten’

Diarree, braken, stuiptrekkingen en binnen een paar uur na de eerste symptomen kon je al dood zijn. Vanaf 1832 sloeg cholera hard toe in Europa, met vele duizenden doden. Langzaam maar zeker ontstond een beweging van de zogeheten hygiënisten: artsen, ingenieurs, ondernemers, politici en invloedrijke burgers die zich hard maakten voor betere waterkwaliteit. Vanaf 1853 voerde Amsterdam wc’s en riolen in, later volgden andere steden.

Vanaf 1900: Optreden tegen vervuilers

Lange tijd konden fabrieken zonder veel tegenwerking afval lozen in het water. In 1917 trad het hoogheemraadschap van Delfland hier als een van de eerste tegenop, door eisen te stellen aan lozingen. Later volgde de Hinderwet van 1952. Het aantal afvalwaterzuiveringen steeg in rap tempo. Van Dam: ‘Zelfs woonboten kregen een aansluiting op het riool. Als historicus kijk ik niet naar de toekomst, maar als ik de grote lijn van de afgelopen eeuw doortrek, wordt de waterkwaliteit steeds beter.’

Lees het hele artikel uit De Volkskrant

Droogte als gevolg van door de mens veroorzaakte klimaatverandering is wereldwijd een grote uitdaging.

Wereldwaterdag, 22 maart, is daarom een goede aanleiding om na te denken over het verduurzamen van onze drinkwaterpraktijken.

Urban Past, Urban Future

Dat doen we op donderdagmiddag 17 maart tijdens het (Engelstalige) symposium ‘Urban Past, Urban Future’. Dit symposium gaat over de drinkwaterpraktijk van Nederland in de periode 1500 – 1850. Deze middag presenteren de leden van het VU-N.W.O.-onderzoeksproject ‘Omgaan met droogte, 2020-2025’ enkele voorlopige conclusies van hun onderzoek.

Live én via Zoom

De middag wordt geopend door Petra van Dam, hoogleraar Water- en milieugeschiedenis aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Het symposium is live bij te wonen, maar ook via Zoom.

Meer informatie en aanmelden

De podcastserie ‘De Wereld van Water’ heeft een aflevering gemaakt over de waterschappen. Hierin duikt presentator Bart Krull in de geschiedenis, het heden en de toekomst van het waterschap.

De aflevering heet ‘Waterschappen: misschien wel de meest relevante overheid’. Aan het woord komt onder meer Petra van Dam, historicus en hoogleraar Water- en Milieugeschiedenis aan de Vrije Universiteit. Deze leerstoel wordt gefinancierd door de VU en het Schilthuisfonds.

Vragen over waterschappen

De podcast geeft antwoord op vragen als: wat doet een waterschap nou precies en hoe is het ooit ontstaan? We betalen er ieder jaar weer belasting voor en eens in de 4 jaar mogen we stemmen. Waar stemmen we eigenlijk voor en waar wordt ons belastinggeld voor gebruikt?

Alle podcastkanalen

De Wereld van Water is een podcast van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en is te beluisteren via alle bekende podcastkanalen. Bijvoorbeeld via Spotify.

Water heeft een enorme kracht. Daar konden ze 600 jaar geleden al over meepraten. In de nacht van 18 op 19 november 1421 vond in het westen van Nederland de Sint Elisabethvloed plaats. Nu precies 600 jaar geleden dus. Een hoge stormvloed brak door de verzwakte dijken. Daardoor stroomde het zoute zeewater het binnenland in.

De Sint Elisabethvloed is alweer lang geleden. Toch herinnert de ramp ons eraan dat we een kwetsbaar landje zijn dat voor een groot deel onder zeeniveau ligt. Als de dijken breken, zijn de gevolgen rampzalig. Maar de vloed herinnert ons er ook aan dat we kunnen leven mét water. De ramp legde de basis voor ons huidige watersysteem met waterschappen als dijkbewakers.

Van alles te doen

Omdat de Sint-Elisabethvloed deze maand precies 600 jaar geleden plaatsvond, wordt de vloed herdacht met evenementen en activiteiten. Er zijn tentoonstellingen, wandel- en fietstochten, lezingen en nog veel meer. Een kleine greep:

Meerdaagse wandeling

In 4 of 5 dagen trek je door de prachtige Brabantse en Dordrechtse Biesbosch. Iedere dag loop je zo’n 15 tot 20 kilometer buiten de gebaande paden. Meer informatie.

Expositie Dordtenaren: boven water

Door de Sint-Elisabethsvloed werd Dordrecht hard getroffen en kwam de stad op een eiland te liggen. Eeuwenlang kon de stad alleen over het water bereikt worden. Meer informatie

Project Flessenpost

Dit project biedt een speelse kijk op serieuze kwesties als klimaatverandering, watersnood en het gevoel dat je kunt hebben ‘er alleen voor te staan’. Via een fictief verhaal dat draait om postbode Pieter wordt iedereen uitgenodigd om een brief(je) van belang te schrijven. Meer informatie

Online belevingscentrum Sint Elisabethsvloed

Reis aan de hand van de Sint Elisabethsvloed mee in het verleden, het heden en de toekomst van onze relatie met water. Meer informatie

Nog meer leuke ideeën nodig? Kijk op 600jaarelisabethsvloed.nl